گنبدها
گنبد ساختمانی سهمی شکل روی شبستان مسجدها و امامزادهها، سقف یا پوشش نیمکره. در منطقه کویری ایران مثل کرمان، یزد، کاشان و حتی خراسان خانه هائی که از گل و خشت خام ساخته شدهاند گنبدهای گلی دارند.
بنابراین این تصور که فرم های ازادگنبدها به صورت کاملا تصادفی است
و بدون استفاده از روابط ریاضی ایجاد می شوندگنبدها
همیشه مصداق ندارد
به نحوی که با تغییر در یک یا چند مرحله می توان از چلیک های معرفی شده است
به چلیک های فرم ازاد دست یافت.چلیک فرم ازاد موجی گنبدها
منظور از چلیک های موجی فرم های چلیکی هستند
که مقطع عرضی چلیک در طول ان به طور متوالی تغییر می کندگنبدها
بهعبارتی شعاع مقطع عرضی چلیک به طور مرتب کم و زیاد می شود
حالت موجی علاو.ه بر زیبایی و تنوع مطلوبی که به چلیک ها می دهد
به لحاظ سازه ای نیز شرایط را بهبود می بخشد
که بحث در رابطه با مسائل سازه ای ازدامنه مطالعات پیش رو فراتر می رودگنبدها
چلیک هلی با فرم ازاد را در طبیعت نیز می توان جست و جو کرد .
به عنوان مثال می توان از بطری های اب معدنی نام برد
فرم بدنه این بطری ها در بیشتر مواقع به صورت موجی شکل است
چرا که موجی کردن بدنه علاوه بر زیبایی بیشتری که به این ظروف می بخشد
باعث استحکام بیشتر ان نیز می شود چرا که ممان اینرسی بدنه را بالاتر می برد
گنبدها
در صورتی که سازه در دو جهت دارای انحنای مثبت باشد گنبد نامیده می شود
این ساز ها سطوح سین کلاسیک یکپارچه ای هستند
که انحناهای شعاعی در هر دو جهت منحنی های اصلی است
در یک طرف سطح بسیار بزرگ تا حدود 250 متر مورد استفاده قرار می گیرند
ارتفاع گنبد سازه های که می تواند دهانه بزرگ را پوشانده است
و فضا را با کمترین نسبت سطح به حجم محصور کند
همواره مورد توجه معماران و مهندسان سازه بوده است.
استفاده از فرم گنبد برای مسقف کردن ورزشگاه ها امکان دید
وسیع و بدون مانع را برای جمع کثیری از تماشاگران فراهم می اورد.
ارایش و چیدمان کنبدها
در کنار پلان هایی دایرهای و گرد گنبدها می توانند
پلان هایی بهشکل چند ضلعی را به وسله برش و تسطیع زوایا پوشش دهند
نقاط تکیه گاهی که نتیجه این برش هستند
باید به اندازه کافی برای نگه داشتن گنبد بزرگ و محک باشند.
این موضوع ممکن است منجر به نیاز به تکیه گاه های ساخته شده اند می توانند تکثیر شوند
نور طبیعی برای این دسته از گنبدهای تکثیر شده است
می تواند از طریق نورگیرهای در خود گنبدها یا نقاط تلاقی انها تامین گردد.
گنبدهای ساخته شده از بتن با پلاستیک بار را تحت فشار و کشش تحمل می کنند
و در برخی بارگزاری ها تحت تنش خمشی که در سطح پخش می شود قرار می گیرند
گنبدها علاوه بر کشش و فشار برش ناشی از بارگذاری نامتقارن را مهار می کنند
گنبدهایی که دارای قوس های شعاعی هستند نیروی بار را تحت فشار در قوس های شعاعی هستند
نیروی بار را تحت فشار در قوس های محوری مهار کرده و در برخی بارگذاری ها تنش خمشی را نیز تحمل می کنند.
گنبدها ممکن است شکل منحنی های طنابی یا کروی داشته باشد
که دومی ساده تر و معمول تر است
گنبدی ب شکل منحنی طنابی تحت بار یکنواخت در سطح افق دارای مقطی به شکل منحنی درجه سه می باشد